Η σημασία της επικοινωνίας στην οικογένεια με παιδιά σχολικής ηλικίας

Η σημασία της επικοινωνίας στην οικογένεια με παιδιά σχολικής ηλικίας

Ένα από τα πιο σημαντικά θέματα στη ζωή μιας οικογένειας αφορά την επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη της. Ιδιαίτερα υπό τη συστημική θεώρηση, η επικοινωνία είναι ιδιαζούσης σημασίας, επειδή διαμορφώνει όρια, καθορίζει ρόλους και εδραιώνει τα μοτίβα εξουσίας. Μάλιστα, η ποιοτική επικοινωνία μπορεί να προσδώσει στην οικογένεια ευελιξία και να ενισχύσει τη συνοχή της. Η τελευταία έννοια αναφέρεται κυρίως στις στάσεις που έχουν τα μέλη μιας οικογένειας απέναντι σε καταστάσεις συναισθηματικής δέσμευσης ή χωρισμού και αποξένωσης. Μέλη μιας οικογένειας που παρουσιάζουν εξαιρετικά ισχυρούς ή αδύναμους δεσμούς ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν προβλήματα στην επικοινωνία. Η ευελιξία της οικογένειας περιγράφει συνήθως την εναλλαγή των ρόλων, την μεταβίβαση της εξουσίας, την προσαρμογή στη μεταβολή των εξωτερικών κοινωνικών δεδομένων, στο μετασχηματισμό των αναγκών και στη διαμόρφωση νέων ισορροπιών.

Η επικοινωνία, όμως, εκτός από τη λειτουργικότητα της οικογένειας είναι ο κυριότερος φορέας για τη μετάδοση πολιτισμικών αγαθών, αξιακών προτύπων και κοινωνικών στάσεων. Όλες οι έρευνες συγκλίνουν στην άποψη ότι η αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας των γονέων με τα παιδιά τους καθορίζει τη μελλοντική διαμόρφωση των αντιλήψεών τους. Αν και πολλές από τις στάσεις των παιδιών ερμηνεύονται μέσω της θεωρίας μίμησης προτύπων, είναι γενικά αποδεκτό ότι η ενθαρρυντική επικοινωνία ευθύνεται για την ανάπτυξη θετικών ιδεωδών, ενώ η πλημμελής για το σχηματισμό χαμηλής αυτοεκτίμησης και φτωχής επικοινωνίας.

Η επικοινωνία στην οικογένεια μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σύνολο κανονιστικών πλαισίων, τα οποία διοχετεύουν πληροφορίες, μεταβιβάζουν συναισθήματα και ορίζουν τους στόχους της οικογένειας. Αν και ένα μεγάλο μέρος της αναλίσκεται σε διεκπεραιωτικά μηνύματα, είναι η ποσότητα και η ποιότητα των υπολοίπων ειδών, που κρίνουν την ισορροπία του συστήματος. Οι οικογένειες με ισχυρούς δεσμούς δεν χρησιμοποιούν επικριτικές φράσεις, ενισχύουν την ακρόαση και θεμελιώνουν διαδικασίες, που δρουν ως διευκολυντές στην συνδιαλλαγή. Επιπλέον, δεν θυσιάζουν το ποιοτικό μέρος της επικοινωνίας με τα υπόλοιπα μέλη ανεξάρτητα από τη φόρτιση της μέρας.

Οι οικογένειες, ανάλογα με το είδος και την φύση της επικοινωνίας διακρίνονται σε κλειστές, ανοιχτές και απροσδιόριστες. Στις πρώτες υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι και κανόνες, καθώς και προσδιορισμένα όρια. Για παράδειγμα, τα παιδιά πρέπει να υιοθετούν προκαθορισμένα λεκτικά σχήματα, να αποφεύγουν θέματα ταμπού ή να τηρούν την ιεραρχική σειρά στη λήψη αποφάσεων. Στις ανοιχτές οικογένειες συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Δηλαδή, όλα είναι ελεύθερα προς συζήτηση, τα όρια δυσδιάκριτα και επεκτάσιμα, ανάλογα με την περίσταση, ενώ η ιεραρχία δεν παίζει σημαντικό ρόλο. Στις απροσδιόριστες οικογενειακές μορφές επικοινωνίας η αλληλεπίδραση καθορίζεται με τυχαίο και στιγμιαίο τρόπο. Η ποιότητα της επικοινωνίας και οι συνέπειες της αποτελεσματικότητάς της διαφαίνονται στην ανατροφή των παιδιών, στην ικανότητά τους να εκφράζουν ελεύθερα και χωρίς ενοχές τη γνώμη τους, στα ιδανικά που μεταλαμπαδεύτηκαν ως εσωτερικό βίωμα κι όχι ως καταναγκασμός, στις επιλογές και εναλλακτικές που παρουσιάστηκαν και στις ευκαιρίες εκδίπλωσης των πτυχών της προσωπικότητάς τους. Ταυτόχρονα, μπορεί να επηρεάσει το σεβασμό των παιδιών στις οικογενειακές παραδόσεις, στην ένταση, με την οποία αυτές μεταφέρονται στην οικογένεια προορισμού, στην κουλτούρα και τα έθιμα, που θα διατηρηθούν στην επόμενη γενιά, αλλά κυρίως στην αυτοεκτίμηση των απογόνων. Οι οικογένειες, που επιλύουν επιτυχώς τα προβλήματά τους μέσω της επικοινωνίας, διδάσκουν στα παιδιά τρόπους συμπεριφοράς και πρότυπα για ανάλογες περιστάσεις εκτός οικογενειακού πλαισίου. Η ανοιχτή οικογένεια συσχετίζεται με λιγότερη επιθετικότητα και ομαλότερες διαπροσωπικές σχέσεις.

 

Ειδικά χαρακτηριστικά της σχολικής ηλικίας και τρόποι επικοινωνίας 

 

 

Η ανάπτυξη των παιδιών και η πορεία των ηλικιακών τους σταδίων απαιτεί από τους ενήλικες αναδιαμόρφωση των τρόπων που αλληλοεπιδρούν μαζί τους, μιας και τα διαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ηλικίας διαμορφώνουν και νέους τρόπους επικοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά σχολικής ηλικίας είναι πολύ πιο επικεντρωμένα στον εαυτό τους, αλλά και στραμμένα προς τους φίλους τους, απ’ ό,τι ήταν στα προσχολικά χρόνια. Η συμπεριφορά τους και ο τρόπος που επικοινωνούν αλλάζει σημαντικά, με αποτέλεσμα οι γονείς να εντυπωσιάζονται από τις αλλαγές αυτές και συχνά να μην γνωρίζουν πώς να τις διαχειριστούν. 

Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά αυτής της ηλικιακής φάσης, που επηρεάζουν και τους τρόπους επικοινωνίας, θα μπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής:

Τα παιδιά σχολικής ηλικίας αρχίζουν να σκέφτονται για τον κόσμο γύρω τους με πιο σύνθετους τρόπους. Σε αυτό το στάδιο αρχίζουν να σκέφτονται λογικά, να αναζητούν αιτίες και να κάνουν πιο προκλητικές ερωτήσεις.

Σε αυτό το ηλικιακό στάδιο τα παιδιά αποκτούν στόχο στη συμπεριφορά και την επικοινωνία τους. Σκέφτονται από πριν τι θέλουν και συχνά καταστρώνουν σχέδια για να το αποκτήσουν. Πολλές φορές επικοινωνούν με τρόπο παρορμητικό και παρασύρονται από τις επιθυμίες τους.

Τη μία στιγμή νιώθουν εξαρτημένα και την άλλη αντιδρούν και επαναστατούν ενάντια στους γονείς τους. Αυτή η μπερδεμένη στάση βάζει σε δοκιμασία την υπομονή των γονιών τους και των άλλων σημαντικών ενηλίκων.

Αμφισβητούν, αμφιβάλλουν και κάνουν κριτική στους γονείς τους. Δεν θεωρούν πια ότι η μαμά και ο μπαμπάς τους είναι οι μοναδικές αυθεντίες και τα ξέρουν όλα. Αυτή η αμφισβήτηση είναι φυσιολογική, και δείχνει ότι αποκτούν κριτική σκέψη. Δίνει όμως κάποιες φορές την εντύπωση ότι αποστασιοποιούνται ή και απορρίπτουν τα πρόσωπα που αγαπούν περισσότερο στον κόσμο.

Αρχίζουν να προσαρμόζουν το επικοινωνιακό τους στυλ στο περιβάλλον που βρίσκονται. Τα πιο μικρά παιδιά έχουν συνήθως ένα μόνο τρόπο επικοινωνίας ανεξαρτήτως του πού ή με ποιον βρίσκονται. Περνώντας περισσότερο χρόνο εκτός σπιτιού, τα παιδιά σχολικής ηλικίας αναπτύσσουν νέους τρόπους ομιλίας επηρεασμένα από τους φίλους τους, το σχολείο, την τηλεόραση.

Τα παιδιά σχολικής ηλικίας αρχίζουν να κρατούν κάποιες από τις σκέψεις τους για τον εαυτό τους. Όσο καλή και θερμή και να είναι η σχέση με τους γονείς τους, έχουν την ανάγκη να κρατούν κάποια πράγματα κρυφά.

Αναπτύσσουν μία πιο εξελιγμένη αίσθηση του χιούμορ. Απολαμβάνουν τα αστεία και τις πλάκες και παίζουν πιο προχωρημένα παιχνίδια.

 

Κατευθυντήριες οδηγίες στην επικοινωνία με τα παιδιά σχολικής ηλικίας

 

Πέρα από τις βασικές κατευθύνσεις για τις δεξιότητες επικοινωνίας, που αφορούν την παθητική και ενεργητική ακρόαση, την τεχνική αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων και τα μηνύματα σε πρώτο πρόσωπο, που αποτελούν βασικές στρατηγικές σε όλες τις ηλικίες, για την επικοινωνία με παιδιά σχολικής ηλικίας απαιτείται προσοχή και σε κάποια πιο εξειδικευμένα σημεία. 

Ωριμότητα και σεβασμός

Τα παιδιά σχολικής ηλικίας θέλουν να αναγνωρίζουν οι ενήλικες ότι έχουν μεγαλώσει. Ακόμα και αν κάποιες φορές φέρονται σαν μωρά, θυμώνουν αν τους μιλάνε σαν να είναι μωρά. Για το λόγο αυτό, πρέπει να μιλάμε στο παιδί με ώριμο τρόπο, δείχνοντας σεβασμό στις ανάγκες του. Αρκετές φορές μπορεί να χρειαστεί να ζητήσουμε από το παιδί να μας βοηθήσει για να καταλάβουμε τι έχει το ίδιο ανάγκη και να ακούσουμε με σεβασμό και προσοχή όσα έχει να μας πει. Μόνο όταν ακούμε χωρίς να διαφωνούμε διαρκώς ή να ασκούμε μονίμως κριτική, δείχνουμε στο παιδί ότι το θεωρούμε ισότιμο συνομιλητή μας. 

Επιμονή στην επικοινωνία

Όσο το παιδί μεγαλώνει, δίνονται όλο και λιγότερες ευκαιρίες να κουβεντιάσει συστηματικά με τον γονέα. Καθώς στρέφεται σε εκείνον λιγότερο συχνά από πριν, θα χρειαστεί μεγαλύτερη προσπάθεια για να βρεθεί ένας κοινός χρόνος. Ακόμα και αν κάποιες φορές, πέρα από τις πρακτικές δυσκολίες, το παιδί αντιστέκεται στην όποια προσπάθεια του γονέα ή των άλλων ενηλίκων, δεν θα πρέπει να λαμβάνεται αυτή η σιωπή ή η αντιδραστικότητα του παιδιού ως μια προσωπική αδιαφορία προς το πρόσωπο του ενήλικα. Είναι απλά η προσπάθειά του να αποκτήσει ανεξαρτησία. Ακόμα και αν είναι δύσκολος μερικές φορές, αυτός είναι και ο μοναδικός τρόπος για να αναπτυχθούν και να διατηρηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας με το παιδί. 

Ο ενήλικος ως πρότυπο μίμησης 

Υπάρχουν κάποια στοιχεία του εαυτού του ενήλικα που βελτιώνουν την επικοινωνία του με το παιδί, αλλά και γενικότερα. Τα στοιχεία αυτά είναι η ενσυναίσθηση, ο σεβασμός, η γνησιότητα, η ζεστασιά, η ευκρίνεια και η αυτό-αποκάλυψη:

Με τον όρο ενσυναίσθηση εννοούμε την ικανότητα να κατανοούμε τον κόσμο του άλλου έτσι όπως ο ίδιος τον αντιλαμβάνεται. Δηλαδή, σημαίνει να αντιλαμβάνεται κανείς το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς ενός άλλου ανθρώπου με ακρίβεια, με τα συναισθηματικά στοιχεία και νοήματα που ενυπάρχουν σ‘ αυτό, σαν να ήταν ο άλλος άνθρωπος, χωρίς όμως να ξεχάσει ποτέ τον όρο «σαν»

Ο σεβασμός προς τους άλλους σημαίνει ότι τους αποδεχόμαστε ως ξεχωριστά άτομα δίχως να επιβάλλουμε όρους για να τους αποδεχθούμε.

Η γνησιότητα είναι η ικανότητα, αφενός μεν, να έχουμε επίγνωση των προσωπικών εσωτερικών μας εμπειριών καθώς παρακολουθούμε και προσπαθούμε να κατανοήσουμε τις εμπειρίες του συνομιλητή μας και, αφετέρου, να τις εμφανίζουμε με ειλικρίνεια στη διαπροσωπική σχέση όποτε ταιριάζει.

Η ζεστασιά αναφέρεται στην συναισθηματική χροιά που περιβάλλει την διαπροσωπική επικοινωνία και σχέση και την κάνει πιο ουσιαστική. Δηλώνει την ειλικρινή αποδοχή του άλλου.

Η ευκρίνεια αναφέρεται στην ακριβή επισήμανση των συναισθημάτων και των εμπειριών του άλλου εκ μέρους μας. Η ικανότητα αυτή ενισχύεται περισσότερο όταν είμαστε οι ίδιοι σαφείς στις εκφράσεις και τη συμπεριφορά μας. Η ευκρινής αντανάκλαση των σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών του άλλου εκ μέρους μας τον βοηθάει στην καλύτερη κατανόηση του εαυτού του.

Η αυτο-αποκάλυψη είναι η διαδικασία της αποκάλυψης πτυχών της προσωπικότητάς μας τόσο στον ίδιο μας τον εαυτό όσο και σε άλλα άτομα, τα οποία εμπιστευόμαστε. Όταν ένας άνθρωπος έχει εμπιστοσύνη στο παιδί του και του αυτο-αποκαλύπτεται, βοηθά με αυτή του τη συμπεριφορά να δημιουργηθεί μια ουσιαστική διαπροσωπική σχέση που θα οδηγήσει σε πιο στενή επικοινωνία.

Τέλος, μια πολύ βοηθητική τεχνική είναι η αντίδραση με χιούμορ και η παραδοχή των όποιων λαθών του ενήλικα. Το χιούμορ είναι πολλές φορές ο καλύτερος τρόπος να επιλυθεί μία διαμάχη ή να ζητήσουμε κάτι από ένα παιδί. Είναι αποδεδειγμένο ότι τα παιδιά ενθουσιάζονται όταν ακούνε τους γονείς τους ή άλλους σημαντικούς ενήλικες να παραδέχονται ότι κάνουν λάθος και να ζητούν την δική τους γνώμη. 

Θέμα: Η σημασία της επικοινωνίας στην οικογένεια με παιδιά σχολικής ηλικίας

Δεν βρέθηκαν σχόλια.

Νέο σχόλιο