Καθώς ο έφηβος αλλάζει συνεχώς, χρειάζεται και οι γονείς να «αλλάξουν», να πάψουν να είναι όπως πριν, δηλαδή γονείς ενός μικρού παιδιού. Ο ρόλος του γονιού στην εφηβεία είναι πολύ σημαντικός, επειδή με την παρουσία του δίνει στον έφηβο τη δυνατότητα να στηριχθεί πάνω του και να ανακαλύψει τον εαυτό του με την αμφισβήτηση, την κριτική στάση και την επαναστατική του διάθεση. Η στάση του γονιού έχει μεγάλη σημασία να είναι σταθερή και υπεύθυνη. Αυτό που ο έφηβος έχει ανάγκη είναι το γονιό να στέκεται δίπλα του σταθερός, αξιόπιστος και να αντιλαμβάνεται τις ανάγκες του. Οι γονείς χρειάζεται να θέτουν όρια, παρά τις αντιδράσεις του εφήβου, ενώ παράλληλα να είναι δεκτικοί κι ευλύγιστοι στη στάση τους για να μειωθεί το άγχος και οι συγκρουσιακές αντιδράσεις των εφήβων. Οι έφηβοι χρειάζονται να νιώσουν κατανόηση και αποδοχή από το περιβάλλον τους, ώστε να εμπιστευθούν και να εκφραστούν. Στην περίοδο αυτή χρειάζεται οι γονείς να αποδεχτούν τον βαθμιαίο αποχωρισμό του παιδιού τους, ενισχύοντας παράλληλα τον συναισθηματικό σύνδεσμο μαζί του, να αναγνωρίσουν την διαφορετικότητά του και να αποδεχθούν προσωπικές του επιλογές, με τις οποίες πιθανώς δεν θα συμφωνούν. Και αυτό θα γίνει ευκολότερα αν οι ίδιοι έχουν επεξεργαστεί ικανοποιητικά τα δικά τους θέματα σε σχέση με τον αποχωρισμό, την ανεξαρτησία και την οικειότητα.
Η βαθμιαία συναισθηματική απομάκρυνση του εφήβου από τους γονείς τού δημιουργεί προβλήματα και φέρνει στην επιφάνεια τη δική τους εξάρτηση από τα παιδιά, καθώς και τον ρόλο των παιδιών στη διατήρηση της συζυγικής ισορροπίας και ομοιόστασης. Ένα λειτουργικό ζευγάρι παρουσιάζει τώρα αρκετή ευελιξία των ορίων του για να επιτρέπει τα «μέσα - έξω» του εφήβου στο σπίτι και να δέχεται τόση ανεξαρτησία από το μέρος των παιδιών όση είναι σε θέση να αξιοποιήσουν. Χρειάζονται γονείς διαφοροποιημένοι και υπεύθυνοι τόσο για τις προσωπικές τους επιλογές, όσο και για την πορεία της συζυγικής τους σχέσης, προκειμένου να υπάρχει πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη των παιδιών. Χρειάζονται δύο δημιουργικοί γονείς, με ενθουσιασμό και αγάπη για την ζωή, για να μπορεί απρόσκοπτα ο έφηβος να αποκτήσει ένα δημιουργικό όραμα για την δική του προσωπική ζωή.
Έτσι, λοιπόν, γίνεται φανερό ότι η ολοκλήρωση της προσωπικότητας του εφήβου περνάει από διαδικασίες που στοχεύουν στην προαγωγή της λειτουργικότητας όλης της οικογένειας, τόσο σε επίπεδο προσώπων όσο και σε επίπεδο σχέσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στην συζυγική σχέση, της οποίας η ζωτικότητα δοκιμάζεται στην φάση αυτή. Γενικότερα, έχει φανεί ότι βοηθά:
- η κατανόηση των αναγκών του εφήβου, των αλλαγών που συμβαίνουν στη ζωή του και του τρόπου που τις βιώνει,
- η βοήθεια στην προσαρμογή όλης της οικογένειας στις νέες καταστάσεις που προκύπτουν από την κρίση της εφηβείας,
- η ενθάρρυνση του μοιράσματος των συναισθημάτων των εφήβων,
- τα όρια χωρίς να είναι υπερβολικά αυστηρά και άκαμπτα, αλλά ούτε και πολύ ελαστικά,
- η σταθερότητα και η διαθεσιμότητα,
- η διαχείριση του δικού τους άγχους και φόβου γύρω από την ανεξαρτητοποίηση του εφήβου,
- η αποφυγή των συγκρούσεων και των ανταγωνιστικών συμπεριφορών
- και η ανοχή απέναντι στους εφήβους και η αποφυγή της τάσης τους να τους αγνοούν, χωρίς να το εκλαμβάνουν ως προσωπική αποτυχία τους.
Όπως αναφέρει και η Virginia Satir στο βιβλίο της «Πλάθοντας ανθρώπους», «δεν είναι ούτε εύκολο ούτε απλό να τα βγάλεις πέρα με το στάδιο της εφηβείας. Και οι γονείς και οι έφηβοι πρέπει να κάνουν υπομονή, να συνεχίσουν να μιλούν και να αγαπιούνται, αν θέλουν να το ξεπεράσουν. Σε αυτή την περίοδο της τρομακτικής αλλαγής ο καθένας παρουσιάζεται αλλιώτικός και θα πρέπει να αρχίσουν την γνωριμία τους από την αρχή...».
Κατανόηση της φύσης της εφηβικής συμπεριφοράς
Η κατανόηση της αντίδρασης του εφήβου ως μιας φυσιολογικής μεταβατικής κατάστασης η οποία, παρότι μοιάζει με προσωπική επίθεση, δεν απευθύνεται στο γονέα-πρόσωπο αλλά στο γονέα ως ρόλο, διευκολύνει την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Οι γονείς πρέπει να είναι συναισθηματικά κοντά στους εφήβους, να έχουν την ικανότητα να αντέξουν την επιθετικότητα και όλα τα αρνητικά συναισθήματα που προβάλλουν επάνω τους. Να είναι δυνατοί και σταθεροί, ώστε να επιτρέψουν στα παιδιά τους να τους απομυθοποιήσουν, αλλά και να τα βοηθήσουν να αποκαταστήσουν την συναισθηματική τους ισορροπία. Οι γονείς θα πρέπει να μπορούν να ανέχονται τους εφήβους και να αντέχουν να αγνοούνται από αυτούς, χωρίς να το θεωρούν προσωπική τους αποτυχία. Να μην πιστεύουν ότι για το παραμικρό πρόβλημα φταίνε οι ίδιοι και είναι αποτυχημένοι γονείς. Είναι χρήσιμο να τονιστεί στους γονείς ότι η εφηβεία είναι ένα σοβαρό στάδιο για την κατάκτηση της αυτονομίας και οι γονείς είναι το μέσο και όχι ο στόχος για αυτή την περιπέτεια του παιδιού που λέγεται ζωή. Άρα, οι γονείς βοηθούν περισσότερο όταν μπορούν να αμφισβητήσουν τον μέχρι τώρα τρόπο σκέψης τους και όταν μπορούν να είναι διαλλακτικοί και να αντιμετωπίζουν την διαφορετικότητα του παιδιού τους σαν πηγή ωριμότητας του εαυτού τους.
Σταθερότητα και διαθεσιμότητα
Οι γονείς οφείλουν να συνεχίσουν να έχουν την ευθύνη των παιδιών τους και με τη σταθερή και αξιόπιστη παρουσία τους να αποτελούν για το παιδί τους το στήριγμα πάνω στο οποίο ο έφηβος θα μπορεί να ακουμπήσει για όσο το χρειάζεται. Οφείλουν, δηλαδή, να αποτελούν το σταθερό πλαίσιο που θα δίνει, από τη μια, το αίσθημα της ασφάλειας στους έφηβους και, από την άλλη, θα αντέχει στα «χτυπήματα» χωρίς να καταρρέει, δίνοντας έτσι στον έφηβο τη δυνατότητα να ορίσει τη δική του ξεχωριστή ταυτότητα, έστω και με αρνητικό τρόπο, ιδίως στην αρχή της εφηβείας («εγώ δεν είμαι σαν εσένα»). Οι γονείς πρέπει να δεχτούν ότι η πάλη, έστω και ενάντιά τους, βοηθάει τα παιδιά τους να μεγαλώσουν. Καλό είναι να μην μπλέκουν, με πολλές αναλύσεις και εξηγήσεις, στις λεπτομέρειες της διαφωνίας, ούτε να πανικοβάλλονται πως κάνουν κάτι στραβό και πάντα να δίνουν στον έφηβο παραδοχή και αγάπη («δέχομαι αυτό που είσαι αλλά όχι αυτό που κάνεις»).
Βοηθάει πολύ, επίσης, να είναι διαθέσιμοι όταν τους χρειάζεται, δίνοντας χρόνο για να ακούσουν τον έφηβο, χωρίς όμως να του κάνουν κήρυγμα που θα τον κάνει να απομακρυνθεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ασπάζονται, θέλοντας και μη, τις απόψεις του εφήβου. Ίσα -ίσα είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν ξεκάθαρες απόψεις και να μένουν σταθεροί σε αυτές και ταυτόχρονα να κρατούν αποφασιστική στάση στα διάφορα ζητήματα, έχοντας σταθερή συμπεριφορά προς τα παιδιά τους.
Σεβασμός στην ιδιωτικότητα
Ο ιδιωτικός χώρος, η προστατευτική σφαίρα που δημιουργεί γύρω του ο έφηβος, συμβολίζει τον καινούργιο κόσμο που φτιάχνει για τον εαυτό του. Η απομόνωση τούς βοηθάει να σκέφτονται, να χαλαρώνουν, να είναι μόνοι με τον εαυτό τους, ακόμα και να ξεκουράζονται από συναισθηματικά και κοινωνικά από όλες αυτές τις εντάσεις που βιώνουν διαρκώς.
Οι γονείς δεν πρέπει να το εκλαμβάνουν σαν προσωπική απόρριψη. Πώς το αντιμετωπίζουμε; Κάποιες κοινές στιγμές των γονιών με τον έφηβο είναι σημαντικό να συνεχίσουν να υπάρχουν, έστω κι αν εκείνος δυσανασχετεί. Όταν, λόγου χάρη, τρώνε όλοι μαζί, πρέπει να παρίσταται (εκτός από εξαιρέσεις, όταν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος). Είναι σημαντικό να σημειωθεί, βέβαια, ότι στην περίπτωση που το παιδί φαίνεται να είναι συνεχώς σε ένταση και να κλείνεται στο δωμάτιό του περισσότερο από όσο συνήθιζε μέχρι τώρα, τότε ίσως αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα και πρέπει οι γονείς να παρέμβουν.
Όσον αφορά το ακατάστατο δωμάτιο, είναι ο χώρος του και δεν επεμβαίνουμε. Τόσο γιατί ο έφηβος το εκλαμβάνει σαν παραβίαση της προσωπικής του ζωής όσο και επειδή είναι δική του ευθύνη να το συμμαζέψει και δεν νοείται ακόμα να χρειάζεται βοήθεια για να φέρει εις πέρας τις ευθύνες του. Αν η κατάσταση ξεφεύγει και είναι πραγματικά βρώμικο, τότε οι γονείς μπορούν να κάνουν μία συμφωνία μαζί του και να ορίσουν μαζί το χρονικό περιθώριο που έχει και τις συνέπειες που θα επιβληθούν. Εάν η ακαταστασία επεκτείνεται στα υπόλοιπα δωμάτια, τότε πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι αυτό δεν επιτρέπεται και να οριστούν φυσικές και λογικές συνέπειες.
