Σχολική άρνηση - Γιατί το παιδί μου αρνείται να πάει σχολείο; Τι μπορώ να κάνω;

Σχολική άρνηση - Γιατί το παιδί μου αρνείται να πάει σχολείο; Τι μπορώ να κάνω;

Ο όρος «σχολική άρνηση» ή σχολική φοβία του παιδιού αναφέρεται στην ακούσια μη παρακολούθηση του σχολείου, που συνοδεύεται με άγχος και συχνά με καταθλιπτική διάθεση. Για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ένα παιδί έχει σχολική φοβία, πρέπει να εμφανίζει περιοδικώς συγκεκριμένα συμπτώματα, τα οποία κατά κανόνα εξαφανίζονται τα Σαββατοκύριακα και τις άλλες αργίες ή ακόμη αμέσως μόλις συμφωνήσουν οι γονείς, έστω και διστακτικά, να παραμείνει στο σπίτι.

Τα περισσότερα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στην αρχή της σχολικής χρονιάς (Σεπτέμβριο και Οκτώβριο) και μπορεί να εκδηλωθούν ξανά μετά από περιόδους διακοπών, π.χ. των Χριστουγέννων.

Το παιδί με σχολική φοβία μπορεί να εκδηλώσει και σωματικά συμπτώματα, όπως στομαχόπονο, πονοκέφαλο, πονόλαιμο, ταχυκαρδίες, ναυτία ή ζαλάδα, εμετό, διάρροια και ενούρηση, χωρίς επαρκή ιατρική δικαιολογία. Εάν οι γονείς δεν δεχθούν τα συμπτώματα του παιδιού, τότε αυτά εντείνονται, ενώ αν του επιτρέψουν να μην πάει στο σχολείο, υποχωρούν.

Εκδηλώνει άγχος ή άρνηση να πάει σχολείο και παραπονιέται ότι είναι άρρωστο. Κλαίει, παρακαλεί τους γονείς να μείνει σπίτι και υπόσχεται να πάει στο σχολείο την επόμενη ημέρα. Αν πιεστεί, η κρίση μπορεί να πάρει δραματική τροπή και να κλαίει συνεχώς. Για όσο διάστημα βρίσκεται στο σχολείο κλαίει και θέλει να γυρίσει στο σπίτι. Παρουσιάζει επιθετική συμπεριφορά, είναι ανυπάκουο ή προκλητικό και έχει πείσμα και άκαμπτη στάση ή, αντίθετα, μπορεί να φέρεται υποτονικά ή καταθλιπτικά, κάτι που υποδηλώνει την αγωνία του.

Είναι σημαντικό να μην συγχέουμε τη σχολική άρνηση με τις πρώτες αρνητικές αντιδράσεις που εκδηλώνει το παιδί όταν πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο ή στην αρχή μιας σχολικής χρονιάς. Είναι αντιδράσεις εντελώς φυσικές και προσαρμοστικές, οι οποίες σταδιακά υποχωρούν. Επίσης, δεν πρέπει να συγχέεται ο μαθητής με σχολική άρνηση με το μαθητή «σκασιάρχη». Το σκασιαρχείο εμπεριέχει την ενσυνείδητη απόφαση να απομακρυνθεί από το σχολείο για λίγο, για να κάνει κάτι πιο διασκεδαστικό. Τα παιδιά με σχολική άρνηση έχουν τη συγκατάθεση των γονιών να μην πάνε στο σχολείο και μένουν σπίτι.  Η οξεία εκδήλωση της φοβίας είναι πιο συχνή στα μικρά παιδιά, ενώ στα μεγαλύτερα παιδιά και στους εφήβους η έναρξη της διαταραχής είναι συνήθως πιο ύπουλη. Μπορεί να υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες σε όλες τις ηλικίες, όπως ένα μικρό ατύχημα, αρρώστια ή εγχείρηση, μετακόμιση, αλλαγή σχολείου, αναχώρηση ή απώλεια ενός φίλου, αρρώστια ή θάνατος κάποιου με τον οποίο ήταν συναισθηματικά δεμένο το παιδί. Όλα αυτά τα γεγονότα φαίνεται να αντιπροσωπεύουν μια απειλή για το παιδί, η οποία εγείρει άγχος που δεν μπορεί να το ελέγξει.

Η σχολική φοβία μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Είναι όμως χαρακτηριστικό ότι οι εξάρσεις της συχνότητάς της συμβαίνουν σε τρεις περιόδους της εξέλιξης, οι οποίες δυνητικά συνιστούν τραύμα αποχωρισμού για το παιδί από τους γονείς του. Οι ηλικίες 5, 11, 14–15 ετών είναι οι συχνότερα παρατηρούμενες ηλικίες έναρξης. Η πρώτη περίοδος συμπίπτει με την έναρξη της σχολικής ζωής του παιδιού, η δεύτερη περίοδος αντιστοιχεί στην έναρξη των διεργασιών της προεφηβείας, περίπου στη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο, και η τρίτη περίοδος προσδιορίζεται στη μέση φάση της εφηβείας, όπου εδώ όμως συχνά υποκρύπτεται σοβαρότερη διαταραχή, μιας και έχει φανεί ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία έναρξης, τόσο βαρύτερη είναι η μορφή της διαταραχής. 

Πιθανοί λόγοι σχολικής άρνησης 

Τα παιδιά με σχολική φοβία δεν αποτελούν ένα ομοιογενές σύνολο και συχνά επιχειρούνται προσπάθειες για διαφοροποίηση διαφόρων τύπων σχολικής φοβίας. Όταν το παιδί πάει για πρώτη φορά σχολείο, η φοβία είναι συνδεδεμένη με το άγχος αποχωρισμού και εκφράζει μια ανεπίλυτη σχέση εξάρτησης μεταξύ μητέρας και παιδιού. Στη νηπιακή ηλικία, είναι φυσιολογικό να εμφανίζεται άγχος σε καταστάσεις αποχωρισμού από τα σημαντικά για το παιδί πρόσωπα. Η διάγνωση της διαταραχής γίνεται όταν ο φόβος αποχωρισμού έχει ασυνήθιστη βαρύτητα, εμμένει και προκαλεί σοβαρή δυσλειτουργία στη ζωή του παιδιού και της οικογένειας. Γενικά, τα παιδιά που αρνούνται να πάνε στο σχολείο έχουν έντονο άγχος, επειδή πιστεύουν ότι για κάποιο λόγο δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία διάφορες καταστάσεις έξω από το σπίτι.

Η άρνηση του σχολείου μπορεί να έχει ποικίλους τρόπους εκδήλωσης ανάλογα με την προσωπικότητα και την ηλικία του παιδιού, όπως επίσης πολλά και διαφορετικά αίτια που πιθανά πυροδοτούν την έναρξη της. Το ίδιο παιδί μπορεί να εκδηλώνει άρνηση προς το σχολείο για παραπάνω από ένα συγκεκριμένο αίτιο. Τα συνηθέστερα αίτια που έχουν επιστημονικώς καταγραφεί και πρέπει να αξιολογηθούν με προσοχή είναι τα παρακάτω:

  • Φόβος για ερεθίσματα/ γεγονότα που συνδέονται με το σχολείο (έλλειψη φίλων, εξετάσεις, συμπεριφορές καθηγητών, κοινωνική πίεση από τους συμμαθητές, έλλειψη αυτοπεποίθησης για τις ικανότητες τους, μαθησιακές δυσκολίες κλπ).
  •  Άγχος αποχωρισμού (άγχος του παιδιού να αποχωριστεί τους γονείς και το σπίτι του).
  •  Φόβος της απώλειας του γονιού (ανησυχία του παιδιού ότι σε κάποιον από τους γονείς του θα συμβεί κάτι βλαβερό όσο εκείνο είναι στο σχολείο: πιθανός θάνατος, αρρώστια, εγκατάλειψη της οικογενειακής εστίας). Αγχογόνο γεγονός που βίωσε στην ζωή του (διαζύγιο γονιών, οικονομικά προβλήματα, αλλαγή περιβάλλοντος).
  •  Έλλειψη προσαρμοστικότητας (μετά από μεγάλο διάστημα διακοπής του σχολικού προγράμματος λόγω αρρώστιας, διακοπών, αλλαγής σχολείου ή οικείας).
  •  Αναζήτηση της γονικής προσοχής (η αντίδραση και η άρνηση για το σχολείο ενισχύεται από την ικανοποίηση που εισπράττει το παιδί μένοντας σπίτι κάνοντας τις ασχολίες που το ευχαριστούν).
  •  Γονείς με εξωπραγματικές προσδοκίες και υπερβολικές απαιτήσεις.

Τρόποι αντιμετώπισης από την πλευρά των γονέων

Καθένας από τους λόγους που κάνουν τα παιδιά να φοβούνται το σχολείο είναι σοβαρός και ως τέτοιος πρέπει να συζητιέται. Πολλές φορές το παιδί διστάζει να αποκαλύψει την αιτία. Τι μπορεί να γίνει για να αποφεύγονται τέτοιες αρνήσεις; Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουν οι γονείς ότι το παιδί πραγματικά βιώνει άγχος και φόβο για το σχολείο, όσο και αν για εκείνους οι φόβοι του δεν ευσταθούν. Οφείλουν να συζητήσουν με υπομονή το πρόβλημα και να γνωρίζουν ότι με το πέρασμα του χρόνου τα περισσότερα παιδιά κατορθώνουν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους. 

Τρόποι που έχουν προταθεί και έχει φανεί ότι βοηθούν στην αντιμετώπιση τέτοιων θεμάτων συμπεριλαμβάνουν τις εξής προτροπές προς τους γονείς:

  • Ακούστε το παιδί σας και δείξτε του ότι καταλαβαίνετε πώς αισθάνεται.
  • Μην κοροϊδεύετε τα αισθήματα του και μην του λέτε ότι τα μεγάλα παιδιά δεν φοβούνται, όλοι μας φοβόμαστε κάποιες φορές. Μοιραστείτε μαζί του ιστορίες από τη δική σας παιδική ηλικία, ώστε να καταλάβει ότι δεν είναι το μόνο που νιώθει έτσι.
  • Μη το φοβίζετε με το σχολείο με λόγια που το προκαταβάλλουν αρνητικά, π.χ. «Τι θα πει η δασκάλα σου αν δει αυτά τα γράμματα» ή «Τα παιχνίδια στις διακοπές, τώρα έχεις σχολείο».
  •  Βοηθήστε το να εξοικειωθεί με το σχολικό πρόγραμμα, χωρίς να το αγχώνετε.
  •  Ζητήστε από το παιδί να θυμηθεί όσα καλά του συμβαίνουν καθημερινά στο σχολείο, όπως επίσης και τα τυχόν αρνητικά και μιλήστε για αυτά.
  •  Διερευνήστε με διπλωματικό τρόπο τη ζωή του στο σχολείο, γιατί έτσι μπορεί να ανακαλύψετε κάποια υπερευαισθησία ή φόβο του παιδιού. Η βία, συνήθως εκ μέρους μεγαλύτερων παιδιών, είναι μια μεγάλη αιτία άρνησης. Αν αντιληφθείτε κάτι τέτοιο, πρέπει άμεσα να το συζητήσετε με τον δάσκαλο ή τη δασκάλα του παιδιού, για να το καθησυχάσετε ότι το πρόβλημα θα λυθεί.
  •  Να λαμβάνετε υπόψη την υποκειμενική άποψη του παιδιού και να καταλαβαίνετε τον τρόπο με τον οποίο βίωσε αυτό που σας λέει. Το παιδί διηγείται κάθε φορά, ακόμη και αν σας φαίνεται παράλογο ή γελοίο, τη δική του μοναδική αντίληψη και το μοναδικό του βίωμα.
  •  Δώστε σημασία στα παράπονα του παιδιού για τη βίαιη συμπεριφορά της δασκάλας ή του δασκάλου και διερευνήστε ήρεμα το θέμα. Μείνετε ψύχραιμοι και μη σχολιάσετε την κατάσταση με άσχημα λόγια μπροστά στο παιδί. Συζητήστε με άλλους γονείς, για να δείτε αν έχουν την ίδια άποψη. Αν όντως συμφωνούν και υπάρχει πρόβλημα, τότε μπορεί να χρειαστεί να διαβιβαστεί το πρόβλημα σε ανώτερο κλιμάκιο. Μια πολύ απαιτητική ή επικριτική δασκάλα μπορεί εύκολα να τρομάξει ή να αποθαρρύνει ένα παιδί.
  •  Αν κάνει δύσκολα φίλους και νιώθει απομονωμένο από τους συμμαθητές του, πρέπει να το ενθαρρύνετε να κάνει παρέα με παιδιά από άλλες τάξεις. Βοηθήστε το να αυτονομηθεί και πάρτε πρωτοβουλία.
  •  Αν τα μαθήματα το δυσκολεύουν, μια συζήτηση με τη δασκάλα είναι απαραίτητη, όπως απαραίτητη είναι και η καλύτερη οργάνωση και ο προγραμματισμός της μελέτης στο σπίτι.
  •  Αν οι βαθμοί του και οι επιδόσεις του το έχουν αποθαρρύνει, αναφερθείτε σε όλα εκείνα στα οποία είναι ικανό και δώστε του να καταλάβει πως θα έρθει η στιγμή που θα τα καταφέρει το ίδιο καλά και με τα μαθήματά του. Μην το συγκρίνετε με άλλα παιδιά ή τα αδέλφια του, ειδικά αν έχουν καλύτερες επιδόσεις.
  •  Δώστε στο παιδί σας τον έλεγχο της κατάστασης, ρωτήστε το τι πιστεύει ότι μπορεί να το βοηθήσει και ακολουθήστε τις προτάσεις του.
  •  Πρέπει να πιστέψετε ότι το παιδί σας θα ξεπεράσει το πρόβλημα και να του δώσετε να καταλάβει ότι πιστεύετε σε αυτό, προσπαθήστε να μην δείχνετε ότι είστε ανήσυχοι.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι αν το πρόβλημα επιμένει πρέπει να αναζητηθεί η βοήθεια κάποιου ειδικού. Ο τύπος του θεραπευτικού προγράμματος που θα εφαρμοστεί σε κάθε παιδί, καθορίζεται με βάση την ακριβή φύση της διαταραχής του. Μπορεί να παρασχεθεί διορθωτική διδασκαλία, μπορεί να γίνει αλλαγή τάξης ή ακόμα και σχολείου. Επιπλέον, μπορεί να εφαρμοστεί κάποιο είδος ατομικής ψυχοθεραπείας.

Θέμα: Σχολική άρνηση - Γιατί το παιδί μου αρνείται να πάει σχολείο; Τι μπορώ να κάνω;

Δεν θελει να παει καθολου σχολείο

Σαββατουλα | 2019-01-22

Φοβαται

Νέο σχόλιο