Η δυσλαλία, η οποία είναι η διαταραχή με τη μεγαλύτερη συχνότητα στη νηπιακή και σχολική ηλικία, αναφέρεται στη λανθασμένη προφορά. Οι λέξεις δεν έχουν τη σωστή φθόγγο -αρθρωτική τους δομή. Φθόγγοι ή συλλαβές παραλείπονται, παραμορφώνονται ή αντικαθίστανται. Το παιδί προφέρει «αχλάβι» αντί «αχλάδι», «μολύδι» αντί «μολύβι», «σολείο» αντί «σχολείο», «τότα» αντί «κότα», «νάνα» αντί «μπανάνα», «τίτι» αντί «σπίτι», «κιγκί» αντί «κλειδί» κ.τ.λ. Όπως και «άγολο» αντί άλογο, «καπανές» αντί καναπές κ.α. Μεγάλη συχνότητα λαθών υπάρχει στην εκφορά των συριστικών και του «ρ». Έχουμε, λοιπόν, τους σιγματισμούς, όταν δεν προφέρονται τα συριστικά, παρασιγματισμούς, όταν αυτά αντικαθίστανται με άλλους φθόγγους και ροτακισμούς για τη μη προφορά του «ρ». Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να συμβεί και με άλλα σύμφωνα της γλώσσας. Πολύ αραιά συναντά κανείς λανθασμένη προφορά φωνηέντων.
Η δυσλαλία χαρακτηρίζεται σαν απλή ή πολύμορφη, ανάλογα με τον αριθμό φωνημάτων που δεν προφέρονται ή που αντικαθίστανται. Η δυσλαλία πρέπει να θεραπεύεται πριν μπει το παιδί στο σχολείο και έρθει αντιμέτωπο με τα γράμματα, όπου και θα δυσκολευτεί, διότι η οποιαδήποτε δυσκολία μεταφέρεται και στον γραπτό λόγο. Υπάρχουν, όμως, και δυσλαλίες που αντιστέκονται και που συνεχίζουν και στη σχολική ηλικία -είναι κυρίως αυτές που οφείλονται σε περιφερικά - οργανικά αίτια, όπως είναι οι ανωμαλίες γνάθων και δοντιών, σκληρής και μαλακής υπερώας, χειλιών και γλώσσας. Η διόρθωση της ομιλίας σε κάθε περίπτωση είναι και διαφορετική και χρειάζεται κάποιο χρονικό διάστημα, ανάλογα με τη δυσκολία που αντιμετωπίζει το κάθε παιδί. Γι’ αυτό, είναι καλό οι κάθε είδους δυσλαλίες να καταπολεμούνται κατά την προσχολική ηλικία.
Εκτός από την ειδική αγωγή του προφορικού λόγου, πρέπει να γίνεται και κατάλληλη συμβουλευτική με τους γονείς και τους παιδαγωγούς, έτσι ώστε να συντελούν και αυτοί από τη πλευρά τους στην αγωγή του λόγου, αποφεύγοντας παράλληλα «μεθόδους» που δημιουργούν δευτερογενείς διαταραχές, όπως είναι ο τραυλισμός. Γιατί και οι παραμικρές κλονικές ή τονικές καταστάσεις υπό αντίξοες συνθήκες μπορούν να γενικεύσουν έναν τραυλισμό με τις απρόβλεπτες επιπτώσεις του.
Ενδεικτικές επισημάνσεις σχετικά με την αντιμετώπιση της δυσλαλίας
Αφήστε τα παιδιά να ανακαλύψουν, να πιάσουν, να αισθανθούν, να ακούσουν, να δοκιμάσουν. Τα παιδιά μαθαίνουν με όλες τις αισθήσεις, δημιουργούν νοητικές κατασκευές, γνωστικά σχήματα με τα οποία αφομοιώνουν ερεθίσματα και αργότερα τα σηματοδοτούν με νοήματα και λέξεις.
Δείξτε στο παιδί σας επικοινωνιακές δεξιότητες. Μιλήστε ο καθένας με τη σειρά του, δίνετε αμέριστο χρόνο στο παιδί σας να αντιδράσει σε μια ερώτηση ή εντολή, ανταποκριθείτε αμέσως σε ό,τι σας ζητά, μιλάτε με φυσιολογική ταχύτητα, διατηρήστε βλεμματική επαφή με το παιδί.
Μιλάτε καθαρά στο παιδί. Δεχτείτε τις λέξεις όπως τις λέει, αλλά εσείς πάντα να χρησιμοποιείτε την ενήλικη απόδοσή τους και όχι τον «μωρουδίστικο» τρόπο που τις λέει το παιδί. Πολλοί γονείς θεωρούν χαριτωμένο τον απλοποιημένο τρόπο ομιλίας του παιδιού τους, του μιλούν με τον ίδιο τρόπο (π.χ έλα να κάνεις μαμ, ώρα για νάνι τώρα, πάμε να παίξουμε γκολ), αλλά έτσι εμείς οι ίδιοι δεν βοηθάμε στην ομιλία του.
Γι’ αυτό λοιπόν πρέπει να του μιλάμε καθαρά και ολοκληρωμένα, να χρησιμοποιούμε πολλές λέξεις για να εμπλουτίζεται και το λεξιλόγιο του παιδιού. Να του μιλάμε αργά και καθαρά, δίνοντας τον απαραίτητο χρόνο να μιλήσει και αυτό ολοκληρώνοντας τις λέξεις, φράσεις ή προτάσεις, χωρίς να το διορθώνετε, να το πιέζετε ή να το αγχώνεται να τα πει.
